Het Buytenpark is een voormalige puinstort met heuvels tot 20 meterhoog. Hierdoor is een geaccidenteerd terrein ontstaan waarbij de opgebrachte leeflaag, hoogteverschillen, vochthuishouding en het microklimaat de voorwaarden hebben geschapen voor een bijzondere flora en fauna.
Het ruigtestruweel met verspreid staande besdragende struiken als vlier, meidoorn, sleedoorn en wilde roos vormen een voedselbron voor vogels en in de bloeitijd een rijke nectar- en stuifmeelbron voor talloze insecten als zweefvliegen, hommels, bijen en vlinders.
De kruidlaag bestaat onder meer uit veel grassoorten die weer een rijke entomologische fauna herbergen waaronder diverse soorten sprinkhanen als sabelsprinkhaan en de zeldzamere sikkelsprinkhaan.
Vanwege het huidige oppervlak van het park, in het bijzonder het begrazingsgebied, kunnen we spreken van een brongebied voor flora en fauna. Vanuit een brongebied kunnen andere gebieden gekoloniseerd worden en wanneer minder geschikte gebieden in de omgeving verdwijnen kan rekolonisatie van andere geschikte terreinen in de omgeving plaats vinden indien die kans zich voordoet.
Het verschijnen van bijzondere soorten in het park berust niet op toeval. Deze soorten, waaronder waarnemingen van klapekster, roodkopklauwier en koninginnepage laten de potentie van het gebied zien. Opmerkelijk is ook dat een soort als de beflijster die ten noorden van ons land broedt in de trektijd jaarlijks enige tijd wordt gezien in het Buytenpark. Voor vogelaars is april de maand om op zoek te gaan naar deze soort en dan nog wel binnen onze eigen gemeente! Door de combinatie van Drentse heideschapen,
Exmoor ponyís en Galloway runderen wordt voorkomen dat het gebied geheel bebost raakt. Deze dieren leven hier in vrijheid en moeten niet blootgesteld worden aan grootschalige recreatieve activiteiten. In het verleden zijn op het mountainbike parcours diverse aanrijdingen geweest met deze dieren tijdens kampioenschappen.
In het park komt een stabiele populatie van de ransuil voor, terwijl elders in de omgeving, ja zelfs in heel Nederland, het aantal ransuilen sterk terugloopt. Ook dagroofvogels als buizerd, bruine kiekendief, torenvalk en sperwer broeden in of in de onmiddellijke nabijheid van het park. In het park zijn kerkuil, ransuil, bosuil en velduil waargenomen. De steenuil broedt op steenworpafstand van het park en voor deze laatste soort wordt een aangrenzend deel juist heringericht.
Voor veel soorten trekvogels is het Buytenpark niet alleen een baken tijdens de trek maar ook van belang als foerageergebied. Veel soorten bodembroeders waaronder grasmus, sprinkhaanzanger en bosrietzanger verdragen geen versnippering en voortdurende verstoring in het park. De sprinkhaanzanger treffen we, behalve in het Buytenpark, pas weer aan in de Balij en is een schaarse soort in deze streek. De broedtijd van 15 maart tot 15 juli dient in acht genomen te worden, in overeenstemming met de gedragscode flora en fauna, om negatieve effecten op de populaties van deze soorten te voorkomen.
Het Buytenpark is gelegen in een groene graswoestijn enerzijds (door het boerenbedrijf gereduceerde vegetatie die nog maar uit een enkele grassoort bestaat en ongeschikt is als leefgebied voor veel dieren) geflankeerd door het stedelijk milieu van Zoetermeer anderzijds en fungeert als een oase voor talloze soorten dieren en planten. Door extensieve begrazing neemt de variatie in de vegetatie toe. Opvallend is dat juist veel nectarplanten verschijnen als witte dovenetel, kaardenbol en recent ook beemdooievaarsbek. Ook waardplanten voor rupsen van vlindersoorten als graslandvlinders, waaronder het zeldzame zwartsprietdikkopje zijn in voldoende mate aanwezig waardoor bestendige populaties kunnen ontstaan.
